راهبردهای انتقال دانش پنهان

پنج گام مدیریت دانش بر طبق فرآیند ارائه شده از سوی سازمان بهره‌وری آسیا (APO) عبارت است از: شناسایی دانش، ایجاد دانش، ذخیره دانش، به اشتراک‌گذاری دانش و به­‌کارگیری دانش. در همین راستا استراتژی‌هایی که در زیر فهرست شده‌اند، به فرد اجازه می‌دهند تا دانش پنهان خود را به‌واسطه داستان‌ها، گفتگوها و تعاملات اجتماعی به دیگران منتقل کند؛ چرا که ایجاد محیطی پذیرنده برای گفت‌وگو و استخراج ایده‌ها از کارکنان و همکاران، تأثیر پررنگی در شناسایی ایده‌های ارزنده و فرصت‌های ارزشمند دارد. انتقال تجربه با كمك فرآیندهای ارتباطی، مستندسازی و اطلاعاتی ممكن نبوده و این فرآیند‌ها تنها می‌توانند توصیفی از بینش‌های به‌دست‌آمده و آن‌چه تجربه شده را انتقال دهند؛ چرا كه دانش تجربی به وسیله فرآیند‌های انتقال، قابل خلق نمی­‌باشد و تنها از طریق فرآیند یادگیری تجربی می‌تواند ایجاد گردد. انتقال تجربه شكل خاصی از انتقال دانش محسوب می‌شود و به عنوان بخشی از استراتژی جامع مدیریت دانش دو هدف اساسی در بر دارد. نخست، انتقال تجربه باید طیف گسترده‌­تری از گزینه‌­های تصمیم‌گیری و روش‌های ممكن انجام كار در موقعیت‌های گوناگون كسب وكار را در اختیار هر یك از كاركنان قرار دهد. این امر سبب پیش‌گیری از تلاش غیرضروری و یادگیری مكرر به وسیله سعی و خطا می گردد. در وهله دوم، انتقال تجربه از فرآیند‌های یادگیری فردی و سازمانی پشتیبانی به‌عمل می‌آورد و به بالا بردن میزان خبرگی افراد و گسترش ظرفیت یادگیری سازمان كمك می نماید. دو استراتژی زیر نقش مهمی در انتقال تجربه ایفا می‌كنند:

۱. كد‌گذاری: استراتژی كدگذاری تلاش دارد تا بخش‌هایی از دانش تجربی كه قابلیت تبدیل شدن به دانش آشكار را دارند (به عنوان مثال، دانش‌هایی كه می­‌توانند نوشته شوند)، مستند نماید و با جدا‌سازی دانش تجربی هر یك از كاركنان، آن را به صورت كد‌بندی شده در دسترس سایرین قرار دهد. سایر كاركنان در هنگام مواجهه موقعیت­‌های مشابه می‌­توانند به این تجربه‌های مستند شده (برای مثال گزارشات دروس آموخته شده) در هر زمانی مراجعه نموده و بدون نیاز به تماس مستقیم با فرد خبره از آن‌ها استفاده نمایند.

۲. شخصی‌سازی: تمركز استراتژی شخصی‌­سازی بر انتقال تجربه از طریق ارتباط مستقیم می‌باشد و هدف از آن، تقویت انتقال دانش ضمنی از طریق فرآیندهای ارتباطی می‌باشد. آگاهی از خبرگی كاركنان به منظور اطمینان از وقوع نظام‌مند این تماس‌ها، برای یك سازمان ضروری است. پست‌های الكترونیك، مستندات پروژه، صورت جلسات، گزارشات، مصاحبه‌ها و ... شاخص‌های مناسبی می­‌باشند كه می‌­توانند در تدوین نمایه خبرگان مورد توجه قرار گیرند. مهم­ترین راهبردهای انتقال دانش پنهان در پنج دسته تقسیم‌­بندی شده که در ادامه به توضیح مختصری از آنان خواهیم پرداخت:

1. همکاری آنلاین و شبکه‌های اجتماعی

به گفته هریس، همکاری آنلاین و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی، دانش پنهان را از طریق نوعی فرآیند یادگیری اجتماعی منتقل می‌کنند. این فرآیند «یادگیری ساخته‌شده اجتماعی» نامیده می‌شود. این نوع یادگیری، بر این ایده بنا شده است که شبکه‌های اجتماعی را می‌توان نوعی جوامع مشارکتی قلمداد کرد که فرصت‌های یادگیری و قرار گرفتن در معرض ایده‌های جدید را برای فرد فراهم می‌آورند. همچنین، بر اساس یک مطالعه، به نظر می‌رسد تعاملاتی که در شبکه‌های اجتماعی آنلاین برقرار می‌شوند، در مقایسه با تعاملات رودررو، دانش پنهان را به شکل کارآمدتری منتقل می‌کنند. از سوی دیگر با استفاده از پلتفرم‌ها، هر فردی در شبکه انتقال دانش، به یک گروه تبدیل می‌شود و با افزایش ظرفیت خود در انتقال دانش پنهان به دیگران، به گسترش شبکه دانش کمک می‌کند.

2. رویکرد مربی‌گری عمیق در کارآموزی

نشان دادن و بیان مراحل و روش انجام کار، یک استراتژی راهبردی و یکی از راهبردهای انتقال دانش پنهان است. منظور از نشان دادن کار، به نمایش‌گذاشتن مراحل انجام کار به‌صورت عملی و یا به زبان آوردن آن‌ است. این استراتژی به‌منظور انتقال دانش پنهان‌شده در نحوه انجام کارها انجام می‌گیرد. این استراتژی فراتر از رویه‌های سطحی، با جنبه‌های عمیق‌تر تخصص فرد سروکار دارد. علاوه بر این لئونارد و بارتون از یک رویکرد مربیگری عمیق نوشته و آن‌ها را OPPTY نامیده‌اند. این کلمه مخفف مشاهده، تمرین، مشارکت، حل مشکلات مشترک و مسئولیت‌پذیری است. OPPTY یک استراتژی برای استخراج دانش پنهان از طریق تجربیات هدایت ‌شده است. مراحل انجام روش مذکور به صورت زیر می­‌باشد:

- در حین انجام کار، کارآموز متخصص را تحت نظر قرار می‌دهد و کارهای او را تجزیه‌وتحلیل می‌کند.

- در طول تمرین، مربی یک رفتار یا یک کار تخصصی خاص را به‌تنهایی تکرار می‌کند؛ اما با نظارت و ثبت بازخورد همراه می­‌باشد.

- در مرحله مشارکت، مربی و کارآموز با همدیگر در تجزیه‌وتحلیل و رسیدگی به چالش‌ها مشارکت می‌کنند.

- در مرحله مسئولیت‌پذیری، کارآموز بخشی از نقش کارشناس را بر عهده می‌گیرد. در این مدت، فرد باید در مورد هر تجربه بیندیشد و دانش به‌دست‌آمده را درونی کند.

3. داستان‌سرایی با استفاده از پادکست

برخی از سازمان‌ها یک فرآیند رسمی برای ثبت و ضبط درس‌آموخته‌های مربوط به هر تجربه دارند تا سایر کارکنانی که در آن عملیات شرکت نکرده‌ و نقشی در آن نداشته‌اند نیز از این تجارب بهره‌مند شوند. درس‌های آموخته‌شده را می‌توان به‌عنوان مطالعات موردی واقع‌گرایانه و مرتبط در نظر گرفت؛ از این حیث تکنیک جمع‌آوری دانش پنهان با استفاده از ثبت درس‌آموخته‌ها نسبت به تکنیک داستان‌سرایی روش کارآمدتری است. همچنین این روش، روش مؤثری برای گسترش دانش به‌دست‌آمده از تجارب است. برای درک بیشتر مفهوم ثبت و ضبط درس‌‌آموخته‌ها، ضبط ‌صوتی یا تصویری جلسات توجیهی در پایان هر پروژه را به‌عنوان یک پروتکل استاندارد برای به‌ دست آوردن درس‌های آموخته‌شده در نظر گرفته شود. سپس این اطلاعات ضبط‌شده در جلسات توجیهی در ویکی یا پایگاه داده ذخیره شود و به‌ عنوان فرا داده به اطلاعات قبلی اضافه گردد. دهه اخیر باید «دهه داستان» نام‌گذاری شود؛ در این دهه با جریان بی‌پایانی از مقالات، پادکست‌ها و سخنرانی‌هایی روبه‌­رو خواهیم شد که از ارزش داستان و نحوه اتصال مغز ما به این داستان‌ها سخن می‌گویند. پس عجیب نیست که داستان‌های سازمانی راه مؤثری برای جذب و انتقال دانش ضمنی محسوب شوند. داستان‌ها، اطلاعات را به دانش تبدیل می‌کنند و روش مؤثری برای معنا بخشیدن به حقایق هستند.

4. کافه دانش

یکی از ابزارهای کارآمد برای این منظور کافه دانش است. کافه‌های دانش به‌عنوان ابزاری کاربردی در هر یک از پنج گام عنوان‌شده شناخته شده‌اند. کافه دانش شیوه‌ای برای انجام یک بحث گروهی باز و خلاق به منظور توسعه و به اشتراک‌گذاری ایده‌ها، تشویق گفت‌وگو و همکاری در محیطی آرام است. یک کافه دانش در جوی بدون قضاوت برگزار می‌شود و منجر به بینش عمیق‌تر و اشتراک دانش ضمنی و تجربی گروه زیادی از افراد می‌شود. ﻛﺎﻓﻪ داﻧﺶ ﻳﻚ راه ﺑﺮای ﺑﺤﺚ ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ ﺗﺎ شرکت‌کنندگان ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ و بینش‌هایی را ﻛﻪ در ﻇﺎﻫﺮ رخ می‌دهد، ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ اﺷﺘﺮاک ﺑﮕﺬارﻧﺪ. در ﻛﺎﻓﻪ داﻧﺶ ﺗﻤﺎم قضاوت‌ها ﻣﺘﻮﻗﻒ می‌شود و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻨﺶ عمیق‌تر و ﺑﻪ اشتراک‌گذاری داﻧﺶ، ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ اﻧﺘﻈﺎر می‌شود. ﻛﺎﻓﻪ داﻧﺶ ﺑﺎ شرکت‌کنندگانی ﻛﻪ به‌صورت دایره‌ای در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار می‌گیرند، ﺷﺮوع می‌شود و ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ تسهیل‌کننده ﻫﺪاﻳﺖ می‌شود ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻫﺪف ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺎﻓﻪ داﻧﺶ در راﺳﺘﺎی اﻳﺠﺎد گفتگو در زﻣﻴﻨﻪ کسب‌وکار ﺑﺎ ﻣﻄﺮح ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﺳﺆال ﺑﺎز، ﺟﻠﺴﻪ را ﻫﺪاﻳﺖ می‌کند. (به‌عنوان ﻣﺜﺎل، اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ اشتراک‌گذاری داﻧﺶ اﺳﺖ، ﺳﺆال ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ: ﻣﻮاﻧﻊ اشتراک‌گذاری داﻧﺶ در بانک و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ آن‌ها ﺑﺎﺷﺪ).در کافه دانش تاکيد بر جريان گفت‌وگوهايي است که به افراد فرصت به اشتراک‌گذاري دانش، درک عمیق‌تر و يادگيري را مي‌دهد. به‌طور کلی در برگزاری یک کافه دانش موارد زیر باید در نظر گرفته شود:

- بهره‌مندی از یک تسهیل‌­گر با تجربه، کلید موفقیت یک کافه دانش است. همچنین ثبت و یادداشت‌برداری برای اکتساب دانش، حائز اهمیت است.

- ایجاد محیط و فضای مناسب برای گفت‌وگوی آزاد.

- طراحی سوالات مناسب برای هدایت هر چه بهتر جلسه.

- دعوت افراد علاقه‌مند به موضوعات و بازاریابی برای کافه‌دانش.

- مفهوم کافه دانش در ابتدا باید توسط تسهیل‌گر براي افراد توضيح داده شود و دستورالعمل کار و قوانین برايشان تشریح شود.

- سازماندهی و ترتیب سوالات باید به گونه‌ای باشد که مرتبط کردن نتایج آن به ایده‌ها یا موضوع اصلی راحت باشد. به عبارت دیگر سوالات باید به گونه‌ای هدفمند مطرح شوند.

در یک سازمان به ویژه در یک سازمان سلسله مراتبی اغلب فرصت منعکس کردن بحث‌ها به افراد داده نمی‌شود. افراد معمولا تحت فشار عملکرد قرار می‌گیرند و به این ترتیب بیشتر ارزشی که می‌تواند از یک گفت‌وگو و بحث خوب حاصل شود از دست می‌رود. برگزاری متناوب کافه‌های دانش این فرصت را برای افراد فراهم می‌کند که بهتر بحث کنند، انگیزه پیدا کنند و الهام بگیرند.

5. تدتاک

همواره در دنیا افرادی هستند که سعی دارند ‌ایده‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. همچنین افراد زیادی هستند که تمایل دارند از سخنرانی افراد مشهور و فرهیخته الهام بگیرند و زندگی خود را بهبود دهند. اگر شما نیز جزء افرادی هستید که دوست دارید به تماشای سخنرانی افراد مطرح بنشینید شانس آورده‌اید! زیرا قرار است با بهترین پلتفرم سخنرانی آشنا شوید. تد (TED) که مخفف Technology،Entertainment  و Design است، پلتفرمی می‌باشد که در سال ۱۹۸۴ تأسیس شده است و تا به امروز طرفداران زیادی به دست آورده است. شعار تد "توسعه و انتشار ایده‌های با ارزش" است که می‌تواند شما را در شناخت این پلتفرم راهنمایی کند.

تدتاک مجموعه ویدئوهایی است که در زمان تقریباً کمتر از 18 دقیقه ایده‌های بزرگی را معرفی می‌کند. هدف این ویدئوها به اشتراک گذاشتن ایده‌های ارزشمند در زمینه‌هایی مانند علوم، تکنولوژی، تجارت، فرهنگ و هنر و طراحی در سراسر جهان می‌باشد. تداِکس (TEDx)، رویدادی شبیه به کنفرانس اصلی تد است و هر فرد یا سازمانی می‌تواند به راحتی آن را در هر نقطه از این دنیا برگزار کند. تنها یک شرط مهم برای این اتفاق وجود دارد و آن هم این است که فرد یا سازمان مورد نظر جهت برگزاری رویدادی به اسم تد، برای دریافت مجوز از سازمان تد اقدام کند. رویداد تد در مقایسه با تداِکس ویژگی‌های زیر را دارند:

- تد یک رویداد جهانی است، اما تداِکس یک رویداد محلی- شهری است.

- چون تد در مقیاس جهانی برگزار می‌شود، بزرگ است و شرکت در آن پرهزینه است، اما رویدادهای تداِکس در مقیاس کوچک‌تر و با هزینه خیلی کمتری برگزار می‌شوند.

- تد  یک سازمان مستقل است، اما برای میزبانی یک رویداد تداِکس محلی، نیاز به مجوز از سمت سازمان تد می‌­باشد.

- سخنرانان تد افراد و متخصصین مشهور هستند. اما در تداِکس هرشخصی می‌­تواند ایده‌های خود را در قالب سخنرانی ارائه کند.

- دریافت مجوز از تد رایگان است و برگزاری رویداد محلی باید مطابق با استانداردهای این سازمان باشد.

- هرشخصِ دارای مجوز، می‌تواند به صورت محلی، میزبان برگزاری رویداد تداِکس باشد، این در حالی است که رویداد تد توسط کارکنان رسمی این سازمان برنامه­‌ریزی می‌­شود. در نتیجه تعداد کمی رویداد تد در سال برگزار می­‌شود. اما تعداد بسیار زیادی رویداد تداِکس در سرتاسر جهان میزبانی می‌شود. تداِکس فرصتی برای عموم افراد است تا داستان، تجربیات و ایده‌های خود را برای سایرین مطرح کنند. با این تفاسیر، سخنران بودن در تد بسیار دشوار است اما در تداِکس شرایط بسیار ساده‌تر است.

سخنرانی‌های تد سخنرانی‌های کوتاهی هستند که توسط سخنرانان آگاه ارائه می‌شوند که بینش عمیقی در مورد موضوعات خاص ارائه می‌دهند. گفتگوهای TED ممکن است ایده های بزرگی را به اشتراک بگذارند. نشان دادن ابداع­های جدید هوشمندانه؛ زمینه‌ه­ایی برای پیشرفت‌­های اساسی فراهم می‌کند و مخاطبان را در معرض مسائل مختلفی قرار می‌دهد.

نتیجه‌گیری

انتقال تجربه با كمك فرآیندهای ارتباطی، مستندسازی و اطلاعاتی ممكن نبوده و این فرآیند‌ها تنها می‌توانند توصیفی از بینش‌های به‌دست‌آمده و آن‌چه تجربه شده را انتقال دهند؛ چرا كه دانش تجربی به وسیله فرآیند‌های انتقال، قابل خلق نمی‌­باشد و تنها از طریق فرآیند یادگیری تجربی می‌تواند ایجاد گردد. شناسایی دانش، ایجاد دانش، ذخیره دانش، به اشتراک‌گذاری دانش و به کارگیری دانش، پنج گام مدیریت دانش بر طبق فرآیند ارائه شده از سوی سازمان بهره‌وری آسیا می‌باشند در همین راستا استراتژی‌هایی مانند همکاری آنلاین و شبکه‌های اجتماعی، رویکرد مربی‌گری عمیق در کارآموزی، داستان‌سرایی با استفاده از پادکست، کافه دانش و تدتاک، به فرد اجازه می‌دهند تا دانش پنهان خود را به‌واسطه داستان‌ها، گفتگوها و تعاملات اجتماعی به دیگران منتقل کند؛ چرا که ایجاد محیطی پذیرنده برای گفت‌وگو و استخراج ایده‌ها از کارکنان و همکاران، تأثیر پررنگی در شناسایی ایده‌های ارزنده و فرصت‌های ارزشمند دارد.

برای دریافت اطلاعات جامع‌تر و مطالعه عمیق‌تر در رابطه با راهبردهای انتقال دانش پنهان، می‌توانید فایل کامل مقاله را از طریق لینک زیر دانلود کنید.